Truyền thông Anh tiết lộ, ông Gordievsky qua đời tại nước này vào ngày 4/3/2025, nơi ông sống từ khi đào tẩu năm 1985. Theo cảnh sát Anh, ông qua đời do tuổi già sức yếu, không có yếu tố nào đáng ngờ.
Giới sử học coi Gordievsky là 1 trong những điệp viên quan trọng nhất của phương Tây. Những năm 1980, thông tin ông chuyển cho phương Tây, giúp giảm leo thang căng thẳng về vấn đề hạt nhân với Liên Xô.
Sinh ra tại Moscow năm 1938, Gordievsky gia nhập KGB năm 1960, từng phục vụ ở Copenhagen (Đan Mạch) và từng lãnh đạo chi nhánh London của cơ quan tình báo hàng đầu Liên Xô.
Ông bắt đầu mất niềm tin, khi xe tăng Liên Xô đè bẹp cuộc nổi dậy “Mùa xuân Praha” tại Tiệp Khắc năm 1968. Đầu những năm 1970, ông được cơ quan tình báo MI6 của Anh tuyển dụng.
Trong cuốn sách “KGB: The Inside Story”, viết cùng nhà sử học người Anh Christopher Andrew, Gordievsky cho biết ông tin rằng cách tốt nhất để đấu tranh cho dân chủ, là làm việc với phương Tây.
Ông hợp tác với tình báo Anh trong hơn 1 thập kỷ, giai đoạn căng thẳng nhất của chiến tranh lạnh.
Năm 1983, Gordievsky cảnh báo Anh và Hoa Kỳ rằng, Liên Xô lo lắng về 1 cuộc tấn công hạt nhân của phương Tây đến độ họ tính tới phương án đánh phủ đầu. Sau đó Tổng thống Hoa Kỳ Ronald Reagan có động thái nhằm xoa dịu tình hình.
Năm 1984, Gordievsky tóm tắt cho lãnh đạo tương lai của Liên Xô là Mikhail Gorbachev về quan điểm của phía Anh. Ông cũng tóm tắt cho người Anh về cách tiếp cận chính trị gia mang xu hướng cải cách Gorbachev. Cuộc gặp giữa quan chức cấp cao Gorbachev và Thủ tướng Margaret Thatcher sau đó thành công rực rỡ.
Ông Ben Macintyre, tác giả cuốn sách “The Spy and the Traitor” mô tả với BBC rằng, Gordievsky đã bí mật khởi động cho sự kết thúc của chiến tranh lạnh.
Năm 1985, phía Anh bí mật đưa ông ra khỏi Liên Xô đến Phần Lan, bằng việc ẩn trong cốp xe.
Gordievsky được xem là điệp viên cao cấp nhất của Liên Xô đào tẩu trong chiến tranh lạnh. Tài liệu giải mật năm 2014 cho thấy, phía Anh xem ông là người có giá trị đến mức Thủ tướng Thatcher tìm cách đạt được thỏa thuận với Liên Xô, rằng nếu vợ và con của Gordievsky có thể tới London, Chính phủ Anh sẽ không trục xuất tất cả điệp viên KGB bị vạch trần.
Liên Xô từ chối lời đề nghị và 2 bên trục xuất người của nhau, trong lúc Tổng Bí thư Mikhail Gorbachev muốn cải thiện quan hệ với phương Tây. Tuy vậy đến năm 1991, khi Liên Xô đứng trước bờ vực tan rã, vợ con của Gordievsky cũng được đến Anh đoàn tụ. Họ sống cùng nhau tại thị trấn yên tĩnh Godalming cách London 64 km về phía Tây Nam.
Năm 2007, điệp viên huyền thoại Gordievsky được nữ hoàng Anh Elizabeth II phong tước hiệp sĩ. Nhưng ở Nga, ông bị kết án tử hình vì tội phản quốc.
