Tin tứcMatsushita, tên gọi cũ của tập đoàn Panasonic, chiếm từ 2% đến 3% GDP của Malaysia. Nhiều công ty ô tô Nhật Bản cũng đổ bộ xuống Thái Lan. Những tập đoàn như Mitsui và Mitsubishi thì tăng cường nhập dầu từ Indonesia.
Tuy nhiên, đó là trước khi Trung Quốc trỗi dậy trong lĩnh vực sản xuất vào giữa những năm 1990.
Trung Quốc trỗi dậy một phần dựa vào lực lượng lao động đông đảo và đang có mức sống thấp. Yếu tố khác là sự ủng hộ của lãnh tụ Đặng Tiểu Bình với quá trình cải cách mở cửa. Chất xúc tác cuối cùng có lẽ là quy mô khổng lồ của Trung Quốc, nhất là thị trường.
Trung Quốc trỗi dậy những năm 1990 và 2000, khiến thế giới kinh ngạc. Có nhà máy phải mất nửa giờ lái xe từ đầu này tới đầu kia. Ví dụ công xưởng của Foxconn với hơn 300.000 lao động. Giai đoạn tiếp theo, Trung Quốc vươn mình trở thành số 1 thế giới trong rất nhiều lĩnh vực, như pin, năng lượng tái tạo và xe điện. Trung Quốc tiếp tục nới rộng khoảng cách với khu vực láng giềng ASEAN.
Ngày nay, sự lạc quan về kinh tế Trung Quốc đã ít nhiều giảm bớt. Một số người dân nước này cho rằng, tương lai sẽ không tươi sáng hơn. Không ít doanh nghiệp hao hụt tiền trên thị trường chứng khoán và bất động sản, cũng như không kiếm được lời từ các khoản gửi ngân hàng. Nhu cầu nội địa đã không còn đủ mạnh, để hấp thụ sản lượng hàng hóa khổng lồ mà nền kinh tế tạo ra. Do đó, Trung Quốc tìm động lực tăng trưởng từ bên ngoài.
Điều này nghĩa là, Trung Quốc sẽ cạnh tranh nhiều hơn với ASEAN. Có lẽ không nơi nào chứng kiến điều này rõ như Thái Lan.
Trước đây mỗi năm Thái Lan sản xuất khoảng 2 triệu ô tô. Trên dưới 900.000 chiếc được bán trong nước và phần còn lại xuất khẩu. Ngành công nghiệp ô tô từng chiếm từ 10% đến 12% GDP Thái Lan, 11% tổng kim ngạch xuất khẩu, 1 triệu công nhân – tương đương 16% lao động của đất nước.
Tuy nhiên năm 2024, lĩnh vực này của Thái Lan liên tục gặp khó khăn. Doanh số bán xe ở mức thấp nhất trong 14 năm. Các báo cáo cho rằng, nguyên nhân một phần bởi xe Thái Lan ngày càng khó cạnh tranh với xe Trung Quốc, cũng như hàng nhập khẩu từ Trung Quốc khiến lĩnh vực sản xuất hàng hóa của Thái Lan ảm đạm, không thể trở về thời kỳ hoàng kim như trước.
Indonesia, quốc gia nhiều tài nguyên khoáng sản, cũng gặp khó khăn riêng. Theo Emerging Advisors Group, thời gian qua động lực tăng trưởng của Indonesia chững lại. Sự phục hồi trong nước mới chớm nở đã gặp lực cản, chu kỳ tín dụng đi xuống, và hoạt động kinh tế ở địa phương có dấu hiệu hẹp lại. Thị trường cổ phiếu Indonesia cũng không còn hấp dẫn. Hàng hóa Trung Quốc đang ngày càng chiếm ưu thế và doanh nghiệp Trung Quốc ngày càng kiểm soát nhiều mỏ khoáng sản.
Thách thức từ hàng giá rẻ của Trung Quốc ở Đông Nam Á, hiện cũng trùng với động thái từ Hoa Kỳ nhằm giảm phụ thuộc vào chuỗi cung ứng từ ASEAN. Cùng lúc, lãi suất cao của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) tiếp tục hỗ trợ đồng USD, khiến hầu hết ngân hàng trung ương ở ASEAN không muốn giảm lãi suất để kích thích chi tiêu và tăng trưởng.
Một số ý kiến cho rằng, ASEAN đang đối mặt với sức ép kép, là nhu cầu tiêu dùng yếu ở Trung Quốc cộng với thuế quan từ Hoa Kỳ. Tuy nhiên, có thể không phải tất cả thành viên đều gặp bất lợi.
Ví dụ mối quan hệ giữa Việt Nam với Hàn Quốc, cũng giống như Malaysia với Nhật Bản trước đây. Việt Nam đang đón là sóng đầu tư muốn giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc. Cùng lúc, nhiều doanh nghiệp Mỹ gặp khó trong việc mua hàng bị đánh thuế cao từ Trung Quốc cũng chuyển sang thị trường khác, trong đó có Việt Nam. Ngày nay, nhiều doanh nghiệp như trong ngành dệt may, đã không thể tìm đủ lao động tại Việt Nam.
Malaysia hưởng lợi đầu tư nhờ vị trí gần Singapore. Hai nước đang quyết tâm xây dựng khu kinh tế đặc biệt tại bang Johor, để giải phóng vốn và công nghệ từ nước láng giềng nhỏ bé, cũng như để thu hút các tập đoàn lớn, nhằm đa dạng hóa chuỗi cung ứng từ Trung Quốc.
Dẫu vậy, đây là những điểm sáng được nhận xét hiếm hoi. Không ít tiếng nói cho rằng, Đông Nam Á từng được xem như con hổ mới về kinh tế châu Á, ngày nay tiếng gầm đã giảm đi nhiều.
