Tin tứcĐối phó sự gia tăng ảnh hưởng và hành động ngày càng mạnh bạo của Trung Quốc, liên minh Nhật Bản - Hoa Kỳ có nhiều hành động tăng cường mạnh mẽ suốt 2 năm qua. Tháng 4/2024, trong chuyến thăm cấp nhà nước tới Washington, Thủ tướng Fumio Kishida xác nhận, 2 nước đang phối hợp chặt chẽ chưa từng có trong chiến lược an ninh - đối ngoại, đặc biệt liên quan các vấn đề nhạy cảm ở châu Á.
Ở Washington, Thủ tướng Kishida tổ chức gặp cấp cao với Tổng thống Joe Biden, Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Junior, và phát biểu tại Quốc hội. Tất cả nhằm củng cố liên kết về chính sách của Nhật với đường lối toàn cầu của Hoa Kỳ.
Đối mặt khó khăn ngày càng tăng, do căng thẳng với láng giềng Trung Quốc, Triều Tiên và Nga, cộng với tiềm lực quốc gia đang suy giảm, do kinh tế yếu và tỷ lệ sinh đi xuống, Tokyo chọn giải pháp liên kết chặt chẽ hơn với Washington.
Với tư cách đồng minh chính ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, Mỹ muốn Nhật Bản đóng vai trò hỗ trợ, bổ sung sức mạnh và ảnh hưởng, để chống lại thách thức ngày càng lớn từ Trung Quốc, cả mặt trận kinh tế lẫn quốc phòng. Ngoài ra, Washington cũng muốn Tokyo giúp điều phối, duy trì mạng lưới liên minh bền vững giữa Hoa Kỳ và các nước trong khu vực.
Theo 1 số chuyên gia, điều này khiến Nhật Bản chịu rủi ro cao hơn về quân sự và chiến lược, khi trở thành mặt trận chính đối phó với Trung Quốc. Ngoài ra, Nhật Bản cũng cần tham gia nhiều hơn các vấn đề toàn cầu, ví dụ hỗ trợ Ukraine trong xung đột với Nga.
Đây là cách tiếp cận không dễ đối với 1 nền kinh tế đang khó khăn như Nhật Bản, cộng với sự ủng hộ của người dân cho Chính phủ ngày càng giảm. Theo 1 thăm dò của Nikkei vào tháng 4/2024, có tới 69% người dân được hỏi cảm thấy không đủ niềm tin vào Chính phủ hiện nay.
Trong 3 cuộc bầu cử Quốc hội bổ sung vào tháng 4/2024, đảng Dân Chủ Lập Hiến (CDP) đối lập đều giành chiến thắng.
Mặc dù đảng Dân Chủ Tự Do (LDP) vẫn là nhóm chính trị được yêu thích nhất, nhưng các cuộc thăm do cho thấy, CDP đang thu hẹp khoảng cách chỉ còn trên dưới 10%.
Cũng theo thăm dò, người dân không hài lòng với Chính phủ bởi cách xử lý bê bối gây quỹ của nhiều chính trị gia LDP. Ngoài ra, Chính phủ giải quyết vấn đề lạm phát và chèo lái nền kinh tế cũng là điểm trừ.
Các khó khăn này làm lu mờ điểm sáng nếu có từ việc thắt chặt liên minh với Hoa Kỳ. Không ít tiếng nói cho rằng, LDP sẽ đối mặt khó khăn thực sự, trong cuộc tổng tuyển cử tiếp theo dự tính diễn ra tháng 10/2025.
Mặc dù chưa đưa ra chính sách riêng, nhưng CDP đã công kích Chính phủ của Thủ tướng Kishida, do áp dụng chính sách toàn cầu hóa giống Hoa Kỳ, là tăng cường can dự vào vấn đề quốc tế, cảnh báo điều này mang tới rủi ro về an ninh lẫn kinh tế.
Tuy vậy, LDP vẫn đẩy nhanh liên kết với Mỹ. Ví dụ xuất bản chiến lược an ninh mới, mua nhiều tên lửa đánh phủ đầu và tăng chi tiêu quốc phòng mỗi năm.
Tăng chi tiêu quốc phòng, dẫn đến tăng thuế ở nhiều lĩnh vực. Điều này gây ra sự phản đối từ 1 bộ phận không nhỏ dân chúng – những người mỏi mệt sau 2 thập kỷ kinh tế tăng trưởng ảm đạm.
Các vấn đề nội bộ của Nhật, hiện u ám hơn sự tích cực trong đối ngoại. Ví dụ Tokyo không ngừng hỗ trợ Ukraine và trừng phạt kinh tế Nga.
Vấn đề lớn nhất đối với Thủ tướng Kishida hiện nay, là chưa thoát khỏi giai đoạn kinh tế tăng trưởng thấp đã kéo dài 20 năm. Thời gian gần đây, đồng yên liên tục mất giá so với USD, khiến lạm phát phức tạp, gây áp lực cho Chính phủ và Ngân hàng Trung ương.
Ở khía cạnh khác, thuế và đóng góp an sinh xã hội bắt buộc, hiện chiếm gần 1 nửa thu nhập của người dân, do dân số già đi.
Thủ tướng Kishida đã giảm nhẹ gánh nặng, bằng cách giảm thuế tiêu dùng, mục đích thúc đẩy mua sắm của người dân. Điều này ít nhiều phát huy tác dụng, giúp bộ tài chính giảm bớt thâm hụt ngân sách.
Hiện nay, Nhật Bản là đối tác nắm giữ trái phiếu kho bạc Mỹ nhiều nhất. Việc chia sẻ gánh nặng này với Hoa Kỳ, được ví như đáp lại Washington chia sẻ gánh nặng quốc phòng với Tokyo trong các thập kỷ qua.
Bất chấp nhu cầu vốn ngày càng cao, Nhật Bản hiếm khi bán bất kỳ trái phiếu nào. Nhưng theo 1 số chuyên gia, trước các thách thức tài chính chưa từng có, đã đến lúc Nhật Bản phải thanh lý một số trái phiếu kho bạc, để tài trợ ngân sách quốc phòng và đối nội. Do vậy, Tokyo và Washington cần đạt được sự đồng thuận mới về quốc phòng, và chia sẻ gánh nặng tài chính.
Nhiều ý kiến nhận định, nếu không có thay đổi thực chất, trường hợp các vấn đề hiện tại của Nhật không được giải quyết, như nợ công, lạm phát, tăng trưởng yếu hay dân số giảm, vị thế của LDP sẽ bị đe dọa. Chính sách can dự nhiều hơn vào các vấn đề quốc tế có thể sẽ chấm dứt. Dường như như vai trò đồng minh toàn cầu của Washington, đang là cái áo quá rộng đối với Tokyo, ít nhất ở thời điểm hiện tại.