Tin tứcPhát biểu tại cuộc họp báo ngày 4/12 ở Bắc Kinh, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Lâm Kiếm nói thẳng: “Thủ tướng Sanae Takaichi vẫn vòng vo khi tuyên bố lập trường của Nhật Bản không thay đổi. Chúng tôi hoàn toàn không chấp nhận điều này”.
Ông nhấn mạnh lập trường của Bắc Kinh “rất rõ ràng”, đồng thời kêu gọi phía Nhật Bản “nghiêm túc xem xét lại suy nghĩ, sửa chữa sai lầm và rút lại những phát biểu sai trái của Thủ tướng Takaichi”.
Trước đó một ngày, bà Takaichi dường như tìm cách xoa dịu căng thẳng kéo dài nhiều tuần với Trung Quốc khi khẳng định lập trường cơ bản của Tokyo về Đài Loan (Trung Quốc) vẫn giống như trong Tuyên bố chung Nhật - Trung năm 1972 và “không có gì thay đổi”.
Trong văn kiện lịch sử này, Trung Quốc “tái khẳng định Đài Loan là bộ phận không thể tách rời của lãnh thổ Trung Quốc”, còn Nhật Bản “hoàn toàn hiểu rõ và tôn trọng lập trường đó”.
Thủ tướng Nhật không trích dẫn cụ thể nội dung tuyên bố chung cũng không rút lại phát biểu gây tranh cãi ngày 7/11, khi bà nêu khả năng một cuộc tấn công vào Đài Loan có thể cấu thành “tình huống đe dọa sống còn” với Nhật Bản, qua đó mở đường cho việc triển khai Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản theo luật an ninh mới.
Người phát ngôn Lâm Kiếm yêu cầu bà Takaichi phải công khai “trình bày chính xác và đầy đủ” những cam kết trong tuyên bố chung năm 1972 nền tảng bình thường hóa quan hệ Trung - Nhật.
“Tại sao Nhật Bản lại né tránh nêu rõ các cam kết và nghĩa vụ pháp lý mà họ đã đưa ra? Logic và toan tính phía sau là gì?”, ông đặt câu hỏi, hàm ý nghi ngờ Tokyo muốn điều chỉnh cách diễn giải mà không thừa nhận.
Trung Quốc luôn coi Đài Loan là một phần lãnh thổ không thể tách rời và tuyên bố sẵn sàng dùng mọi biện pháp để thống nhất, trong đó không loại trừ vũ lực, dù mục tiêu lâu dài vẫn là “thống nhất hòa bình”.
Trong nhiều năm, các đời lãnh đạo Nhật Bản thường tránh công khai liên hệ Đài Loan với các kịch bản quân sự, duy trì thế “mơ hồ chiến lược” được Mỹ ủng hộ: không nói rõ sẽ làm gì, nhưng cũng không loại trừ khả năng can dự nếu tình hình vượt tầm kiểm soát.
Bà Sanae Takaichi là lãnh đạo Nhật đầu tiên kể từ Thế chiến II công khai gắn “tình huống khẩn cấp ở Đài Loan” với khả năng sử dụng Lực lượng Phòng vệ. Phát biểu này đã đẩy quan hệ Tokyo - Bắc Kinh rơi vào cuộc khủng hoảng ngoại giao nghiêm trọng nhất trong nhiều năm.
Theo giới quan sát tại Bắc Kinh, phát biểu mới nhất của bà Takaichi khẳng định “lập trường không đổi” mà không xin lỗi hay rút lại tuyên bố khó có thể tạo đột phá chấm dứt tranh cãi. Tuy nhiên, nó cho thấy một xu hướng đáng chú ý: Tokyo đang cố gắng dịu giọng, dịch chuyển dần trở lại “mơ hồ chiến lược”, trong khi Bắc Kinh lại muốn ép Nhật Bản phải lựa chọn rõ ràng, không được “nói một đằng, làm một nẻo” trong vấn đề Đài Loan (Trung Quốc) điểm nóng nhạy cảm bậc nhất ở Đông Á hiện nay.
