Tin tứcDiễn biến mưa dồn dập, lũ lên nhanh, nhiều sông vượt lũ lịch sử cho thấy rõ mức độ dễ bị tổn thương của khu vực trước bối cảnh khí hậu đang thay đổi mạnh mẽ.
Số liệu quan trắc cho thấy lượng mưa tại hàng loạt trạm đạt mức kỷ lục. Tại Sơn Hòa (Đắk Lắk), lượng mưa lên tới 601,2mm; Quy Nhơn (Gia Lai) 380,6mm, đều vượt các mức từng được ghi nhận trước đây. Đặc biệt, một số trạm như Sơn Thành Tây, Sơn Thành Đông, Hòa Mỹ Tây, Sông Hinh (Đắk Lắk) ghi nhận lượng mưa cộng dồn 1.000-1.200mm chỉ trong vài ngày.
Theo phân loại của Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO), đây là những sự kiện cực đoan hiếm gặp, gần như không thể dự báo chính xác đến từng định lượng.
Không chỉ mưa trong đợt này lớn bất thường, mà nền ẩm trước đó cũng đã ở mức rất cao. Từ tháng 10 đến giữa tháng 11/2025, lượng mưa tích lũy tại Nam Trung Bộ đã vượt trung bình nhiều năm tới 120-200%, khiến đất đai bão hòa nước. Khi bước vào đợt mưa chính, chỉ cần thêm 300-500mm mưa bổ sung cũng đủ kích hoạt lũ lớn trên diện rộng.
Trong khoảng thời gian 16-22/11, lũ lớn, lũ rất lớn và lũ ở mức lịch sử đã xuất hiện trên nhiều sông từ Quảng Trị đến Khánh Hòa và Lâm Đồng.
Tại một số trạm trên sông Kỳ Lộ, hạ lưu sông Ba (Đắk Lắk), sông Dinh Ninh Hòa (Khánh Hòa), sông Đa Nhim (Lâm Đồng), mực nước lũ vượt cả các đỉnh lũ lớn nhất 30-40 năm qua. Đáng chú ý, đỉnh lũ trên sông Ba tại trạm Phú Lâm trong đợt này được ước tính có chu kỳ lặp lại khoảng 50 năm thuộc nhóm tần suất rất hiếm.
Điểm đặc biệt của đợt lũ này là nhiều sông lớn đồng loạt vượt kỷ lục lịch sử. Sông Kỳ Lộ (Đắk Lắk) vượt mức năm 2009, sông Ba vượt mức năm 1993, còn sông Dinh Ninh Hòa (Khánh Hòa) vượt mốc kỷ lục năm 1986.
Hiện tượng 3-5 lưu vực sông cùng phá kỷ lục lũ được đánh giá là cực kỳ hiếm gần như chưa từng xảy ra trong hơn 50 năm quan trắc. Điều này cho thấy dù công tác dự báo ngày càng chính xác, thiên tai vượt lịch sử trong bối cảnh biến đổi khí hậu vẫn có thể gây thiệt hại rất lớn nếu không có chiến lược ứng phó tổng thể.
Trận lũ lịch sử lần này cũng cho thấy quy luật lũ truyền thống đang thay đổi. Thống kê 30 năm qua cho thấy các đợt lũ lớn ở Nam Trung Bộ thường xuất hiện trước ngày 15/11 nhưng năm 2025, lũ lớn lại đến muộn hơn, từ 16 đến 22/11.
Sau khi Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ và Trung Trung Bộ liên tiếp trở thành tâm điểm mưa lũ trong năm, Nam Trung Bộ tiếp tục trở thành “tâm lũ” mới, phản ánh mức độ khốc liệt và khó đoán của thiên tai.
Giải thích cụ thể về nguyên nhân đợt mưa lũ, Giám đốc Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia Mai Văn Khiêm cho biết đây là kết quả của tổ hợp nhiều hình thái thời tiết cực đoan.
Trên cao, nhiễu động trong đới gió đông ở độ cao 1.500-5.000m hoạt động mạnh, kết hợp với khối không khí lạnh cường độ rất mạnh, đặc biệt từ đêm 17/11 tạo nên vùng hội tụ ẩm sâu từ tầng thấp đến tầng cao.
Hơi nước từ Biển Đông liên tục được vận chuyển vào đất liền Trung Bộ và Tây Nguyên, trong khi dãy Trường Sơn đóng vai trò như “bức tường chắn gió”, kích thích đối lưu phát triển mạnh và duy trì mưa kéo dài. Nhiều nơi ghi nhận lượng mưa phổ biến 800-1.700mm, vượt xa khả năng tiêu thoát tự nhiên.
Đặc điểm địa hình và thủy văn của Trung Bộ càng làm gia tăng nguy cơ lũ lớn. Các lưu vực sông ngắn, dốc, khiến nước mưa tập trung nhanh về hạ lưu, lũ có thể lên rất nhanh chỉ trong vài giờ. Cùng lúc, triều cường ngoài biển dâng cao khiến việc tiêu thoát nước chậm, gây ngập sâu kéo dài trên diện rộng.
Các chuyên gia khí tượng cho biết biến đổi khí hậu những năm gần đây đã làm các hình thái mưa cực đoan mạnh hơn, dồn dập hơn và khó dự báo hơn. Tần suất xuất hiện các đợt lũ lớn trong khoảng 10-15 năm trở lại đây tăng lên rõ rệt với nhiều trạm ghi nhận lượng mưa mỗi đợt vượt 1.000-1.700mm mức từng chỉ xuất hiện trong các kịch bản hiếm gặp.
Trong đợt mưa lũ này, Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia đã ban hành tổng cộng 55 bản tin chuyên đề, tập trung vào mưa lớn và lũ trên các sông từ Huế đến Khánh Hòa và Đồng Nai.
Cơ quan này cũng phát hành bản tin dự báo từ ngày 23 đến 25/11, cảnh báo khu vực TP Huế, TP Đà Nẵng và phía đông Gia Lai tiếp tục có mưa vừa, mưa to với lượng mưa 50-110mm, nơi cao có thể trên 220mm; từ chiều và đêm 25/11 mưa lớn mới giảm dần.
Các Đài Khí tượng thủy văn khu vực và địa phương như Huế, Quảng Ngãi, Gia Lai, Đắk Lắk, Khánh Hòa, cùng Đài Khí tượng thủy văn khu vực Trung Bộ đã tăng cường phát tin liên tục, phục vụ chỉ đạo phòng chống thiên tai tại chỗ.
Từ thực tế đợt lũ lịch sử này, các chuyên gia khí tượng thủy văn cảnh báo trong bối cảnh biến đổi khí hậu, các hiện tượng thời tiết cực đoan như mưa lớn trong thời gian ngắn, lũ quét, sạt lở đất… sẽ xảy ra thường xuyên hơn và khó lường hơn. Các cấp chính quyền và người dân cần chủ động tích hợp thông tin dự báo, cảnh báo khí tượng thủy văn vào mọi kế hoạch sản xuất, phát triển kinh tế - xã hội và phương án ứng phó.
