Đây là dự luật có ý nghĩa then chốt trong thể chế hóa Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.
Đại biểu Trần Văn Khải, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, nhấn mạnh: Luật cần mở rộng cơ chế “sandbox” – thử nghiệm có kiểm soát – cho tất cả sản phẩm, dịch vụ công nghệ số mới chưa được pháp luật điều chỉnh. Ông cảnh báo, cách quản lý quá thận trọng, liệt kê cấm đoán chung chung và đặt ra nhiều điều kiện kinh doanh như hiện nay khiến doanh nghiệp “ngại” thử nghiệm công nghệ tại Việt Nam.
Từ đó, ông Khải đề nghị cần trao quyền cho Chính phủ được tạm thời cho phép thí điểm các công nghệ, mô hình mới, chưa có luật điều chỉnh, với điều kiện báo cáo Quốc hội sau. Cơ chế linh hoạt này sẽ giúp nắm bắt kịp thời các cơ hội phát triển, không để lỡ nhịp trong cuộc đua công nghệ toàn cầu.
Một điểm đáng chú ý khác là vấn đề dữ liệu số. Đại biểu Khải cho rằng, dự thảo chưa thể hiện rõ tinh thần coi dữ liệu là “tư liệu sản xuất chính” như Nghị quyết 57 đã nêu. Ông ví dữ liệu số như một “mỏ vàng” chưa được khai thác, trong khi doanh nghiệp lại thiếu nguyên liệu để phát triển trí tuệ nhân tạo. Dự luật hiện tại chưa thúc đẩy việc mở dữ liệu công hoặc phát triển thị trường dữ liệu.
Về nguồn nhân lực công nghệ, ông Khải cho rằng chính sách trọng dụng nhân tài vẫn còn chung chung. Ông kiến nghị cần cụ thể hóa các ưu đãi như miễn, giảm thuế thu nhập cá nhân cho chuyên gia công nghệ, đơn giản hóa thủ tục lưu trú cho chuyên gia nước ngoài và chính sách thu hút sinh viên giỏi vào ngành công nghệ chiến lược.
Một nội dung quan trọng khác của dự luật là quy định về tài sản số. Dự thảo phân loại tài sản số thành: tài sản ảo, tài sản mã hóa và tài sản số thông thường. Việc phân loại được căn cứ vào mục đích sử dụng, công nghệ và tiêu chí khác. Tuy nhiên, theo đại biểu Phạm Trọng Nghĩa (đoàn Lạng Sơn), tài sản ảo là vấn đề pháp lý mới, phức tạp và mang tính xuyên quốc gia. Ông đề nghị bổ sung báo cáo về kinh nghiệm quốc tế để đại biểu có cơ sở tham khảo.
Về trí tuệ nhân tạo, ông Nghĩa ủng hộ cách tiếp cận đặt con người làm trung tâm, minh bạch, có trách nhiệm giải trình. Tuy nhiên, ông cho rằng việc phân loại hệ thống trí tuệ nhân tạo hiện tại vừa theo rủi ro vừa theo tác động là chưa hợp lý. Ông đề xuất áp dụng cách phân chia 4 mức độ rủi ro như trong Đạo luật AI của EU (AI Act 2024), gồm: mức 1 – rủi ro không thể chấp nhận (cấm hoàn toàn), mức 2 – rủi ro cao (kiểm soát chặt), mức 3 – rủi ro hạn chế (yêu cầu minh bạch) và mức 4 – ít rủi ro (được tự do phát triển).
Các ý kiến tại hội nghị đều cho thấy kỳ vọng lớn vào Luật Công nghiệp công nghệ số như một “hành lang pháp lý” hiện đại, đủ rộng và đủ linh hoạt để mở đường cho đổi mới sáng tạo – động lực tăng trưởng của nền kinh tế số Việt Nam trong tương lai.
