Cây sao cát đường kính gốc hơn 4 mét, cao trên 35 mét ở thôn Kon Pring, xã Ngọc Tụ, thuộc sự quản lý của Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Đăk Tô. Thân bị 3 vết cắt sâu 40-60 cm. Hai tấm biển "cấm chặt phá, đốt rừng" được gắn trên thân cổ thụ.
Cộng đồng người Xơ Đăng trong vùng tin rằng, cổ thụ sao cát là cây của Yàng (thần linh), nơi trú ngụ của thần gỗ, thần rừng nên không ai dám xâm phạm. Họ thắp hương cầu mong thần rừng che chở, bảo vệ buôn làng yên ổn trước thiên tai.
Cuối năm ngoái, người dân, chính quyền, công ty lâm nghiệp cùng đại diện 6 xã đã ký bản cam kết giữ rừng dưới gốc cổ thụ sao cát.
Gắn bó với rừng già hàng chục năm, nhưng trưởng thôn A Nao (39 tuổi) không biết cây sao cát bị cắt sâu vào gốc từ khi nào. Lúc nhỏ theo cha vào rừng hái lâm sản, anh Nao đã thấy cổ thụ "bị thương".
Nhiều thập kỷ qua, trưởng thôn A Nao và người dân trong thôn luôn ý thức bảo vệ cánh rừng, tôn kính cây của Yàng. Những lúc có dịp đi qua, anh Nao thường ghé đến cây cổ thụ sao cát nghỉ ngơi, thắp hương cầu mong "thần rừng" phù hộ cho buôn làng bình an.
Không riêng anh Nao, cả thôn Kon Pring có 60 hộ, cùng tham gia bảo vệ trên 150 ha rừng, mỗi ngày có 2 người thường xuyên tuần tra cùng lực lượng quản lý, nếu thấy người lạ mặt xuất hiện, lập tức thông báo cho trưởng thôn và cơ quan chức năng.
Ông Nguyễn Thành Chung, Giám đốc Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Đăk Tô, cho biết khoảng hơn 30 năm trước, các công nhân khai thác gỗ đã cưa 3 cạnh của cây sao, song họ buộc phải dừng lại giữa chừng vì cây quá to, không thể đưa ra khỏi rừng.
Theo ông Chung, đến nay vẫn chưa xác định được độ tuổi chính xác của cây sao cát. Song uớc tính, cây có tuổi đời trên 250 năm. Dù gốc bị 3 vết cắt lớn, nhưng hiện cây vẫn sinh trưởng, phát triển bình thường.
Sao cát thuộc nhóm V, là loại gỗ tốt, khá quý hiếm, đường kính lên tới 8 mét nếu thời gian sinh trưởng lâu dài, phân bố nhiều ở Tây Nguyên. Gỗ sao cát đang được ứng dụng làm tàu thuyền, nội thất gia đình như bàn ghế, tủ, phản...
Cây sao cát cách thôn Kon Pring khoảng 3 km. Đường đi khó khăn, lực lượng bảo vệ phải vượt qua 2 con suối cùng những đoạn dốc núi dựng đứng.
Trạm quản lý bảo vệ rừng xã Ngọc Tụ có 13 cán bộ được phân công quản lý gần 4.000 rừng tự nhiên. Họ thay phiên nhau tuần tra, bảo vệ cả khu rừng nhất là khu vực cây sao cát.
