Các đề xuất của Bộ Tư pháp tập trung vào việc "nới lỏng" các điều kiện nhập tịch, nhằm phù hợp với chủ trương của Đảng về công tác đối với người Việt Nam ở nước ngoài. Việc này cũng đúng với mục tiêu thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao, phục vụ sự phát triển của đất nước.
Nổi bật là đề xuất miễn một số điều kiện nhập tịch cho một số nhóm, trong đó người chưa thành niên có cha hoặc mẹ là công dân Việt Nam sẽ không còn bắt buộc phải đáp ứng điều kiện "có năng lực hành vi dân sự đầy đủ".
Dự thảo cũng mở rộng đáng kể các trường hợp được miễn các điều kiện nghiêm ngặt về ngôn ngữ, thời gian thường trú tối thiểu 5 năm và khả năng đảm bảo cuộc sống.
Là các trường hợp có cha, mẹ hoặc ông bà nội, ngoại là công dân Việt Nam; có công lao đặc biệt đóng góp cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; hoặc có lợi cho Nhà nước.
Dự thảo của Bộ Tư pháp bỏ quy định về trường hợp đặc biệt được nhập quốc tịch Việt Nam đồng thời giữ quốc tịch nước ngoài. Bộ Tư pháp đề xuất giao quyền quy định các điều kiện cụ thể cho trường hợp này cho Chính phủ.
Bộ Tư pháp cũng đề xuất bãi bỏ nhiều điều kiện đối với người đã mất quốc tịch Việt Nam có nguyện vọng xin trở lại.
Hiện tại, luật quy định 6 trường hợp người đã mất quốc tịch Việt Nam muốn xin trở lại. Đó là: xin hồi hương về Việt Nam; có vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ hoặc con đẻ là công dân Việt Nam; có công lao đặc biệt đóng góp cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; có lợi cho Nhà nước; thực hiện đầu tư tại Việt Nam; đã thôi quốc tịch Việt Nam, nhưng không được nhập quốc tịch nước ngoài.
Dự thảo mới đã bãi bỏ toàn bộ các điều kiện này, trong tương lai tất cả các trường hợp đã mất quốc tịch Việt Nam khi có đơn xin trở lại đều có thể được cơ quan chức năng xem xét và phê duyệt.
Dự thảo Luật cũng trao quyền cho Chính phủ quy định các trường hợp người xin trở lại quốc tịch Việt Nam được phép đồng thời giữ quốc tịch nước ngoài. Điều kiện cần có trước nhất để giữ hai quốc tịch là phải phù hợp với pháp luật của quốc gia mà người đó mang quốc tịch và không gây phương hại đến quyền, lợi ích của tổ chức, cá nhân, cũng như không xâm hại đến an ninh, lợi ích quốc gia, trật tự, an toàn xã hội của Việt Nam.
Bộ Tư pháp lý giải sự điều chỉnh này là do nguyện vọng của nhiều người Việt Nam từng thôi quốc tịch để nhập tịch nước ngoài bày tỏ mong muốn được trở lại quốc tịch Việt Nam sau khi chính sách quốc tịch của nhiều quốc gia trên thế giới cho phép công dân mang hai quốc tịch.
Nguyện vọng này cũng được đại diện nhiều cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài đề đạt lên lãnh đạo Đảng và Nhà nước.
Bộ Tư pháp nhận thấy các quy định hiện hành vẫn còn một số rào cản, chưa thực sự tạo điều kiện thuận lợi cho cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài mong muốn có quốc tịch Việt Nam mà vẫn có thể giữ quốc tịch nước ngoài.
Cơ quan soạn thảo đánh giá việc "nới lỏng" chính sách cho nhập và trở lại quốc tịch Việt Nam có tầm quan trọng to lớn trong việc tiếp tục thể chế hóa chủ trương, chính sách của Đảng đối với người Việt Nam ở nước ngoài. Điều này sẽ tạo môi trường thuận lợi hơn nữa để kiều bào và người nước ngoài về nước đầu tư, sản xuất, kinh doanh, đồng thời thúc đẩy phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo.
