Tin tứcNgày 11/8, Saudi Pro League – giải bóng đá cao nhất Ả Rập Xê Út bắt đầu khởi tranh mùa giải 2023 – 2024. Năm ngoái, trung bình chỉ có 9.300 cổ động viên tới xem mỗi trận đấu ở Saudi Pro League. Cầu thủ Abderrazak Hamdallah người Ma Rốc, dễ dàng trở thành vua phá lưới 3 trong số 5 mùa giải gần nhất. Tuy nhiên năm nay, liệu điều này có còn dễ dàng?
Đội bóng của Hamdallah là Al Ittihad vừa ký hợp đồng với Karim Benzema, chủ nhân quả bóng vàng 2022 từ Real Madrid và N’Golo Kante từ Chelsea.
Cristiano Ronaldo, người 5 lần giành quả bóng vàng thế giới, đã chuyển đến Al Nassr từ Manchester United vào tháng 1/2023. Cầu thủ chạy cánh của Liverpool là Sadio Mane cũng mới trở thành đồng đội của Ronaldo. Một cầu thủ khác từ Liverpool là Jordan Henderson thì gia nhập Al Ettifaq. Danh sách tiếp tục được kéo dài.
1/ Xu hướng nhập khẩu ngôi sao của Ả Rập Xê Út
Các câu lạc bộ ở Ả Rập Xê Út đã chi trên dưới 600 triệu USD cho kỳ chuyển nhượng mùa hè này, đưa họ trở thành 1 trong những giải đấu vung nhiều tiền nhất toàn cầu.
Các động thái của Saudi Pro League là 1 phần trong nỗ lực trị giá hàng tỷ USD, nhằm đưa quốc gia Trung Đông vươn mình và có tên tuổi. Không chỉ bóng đá, họ đang khuấy động các môn khác như đánh golf, đua xe công thức một hay quyền anh. Tất cả được khuyến khích bởi thái tử Muhammad Bin Salman, người cai trị trên thực tế của vương quốc. Tham vọng của ông, là thể thao sẽ giúp đất nước phát triển, và thay đổi nhận thức của thế giới về quê hương 36 triệu dân.
Không phải tất cả đều ủng hộ, nhiều ý kiến trong lẫn ngoài đã chỉ trích thái tử Bin Salman, rằng các dự án là phù phiếm, chúng có mục đích che lấp vi phạm nhân quyền. Chính phủ Ả Rập Xê Út vẫn điềm tĩnh trước những lời phê phán này.
Giới chuyên gia tin rằng, động thái trên không chỉ thay đổi Ả Rập Xê Út, mà cả nền thể thao toàn cầu. Chi tiêu mạnh tay đã diễn ra trong vài năm, nhưng chỉ gần đây mới được chú ý. Các ông chủ Ả Rập đã mua nhiều câu lạc bộ châu Âu, từ Paris Saint Germain đến Newcastle United, thổi luồng sinh khí mới vào những giải đấu hàng đầu ở lục địa già.
Các thỏa thuận mua bán từ Ả Rập Xê Út được hậu thuẫn bởi những tổ chức quyền lực hàng đầu, như chính phủ, quỹ đầu tư công (PIF), và cả Saudi Aramco – công ty dầu mỏ lớn nhất thế giới. Những tổ chức này đã chi ít nhất 10 tỷ USD cho hoạt động thể thao thời gian gần đây.
Năm 2021, 1 tập đoàn Ả Rập Xê Út đã nắm quyền kiểm soát câu lạc bộ Newcaste United ở Ngoại hạng Anh. Câu lạc bộ có truyền thống lâu đời, nhưng lúc đó đang gặp khó khăn. Thương vụ trị giá 391 triệu USD.
Cùng với việc tiến vào các giải đấu lớn, mang những cầu thủ đẳng cấp về giải đấu nội địa, Ả Rập Xê Út đang hy vọng tổ chức World Cup 2030, theo bước chân người láng giềng Qatar năm 2022.
2/ Lợi ích từ việc chiêu mộ các ngôi sao
Không thể phủ nhận, nhiều thành viên chủ chốt trong hoàng gia Ả Rập Xê Út rất mê thể thao. Họ muốn được coi trọng trong giới thượng lưu có cùng đam mê trên thế giới. Ví dụ ông Yasir Al-Rumayyan, lãnh đạo quỹ đầu tư công (PIF) đầy quyền lực, là 1 người thích chơi golf.
Giới chức Ả Rập Xế Út hay theo dõi bước đi của các nước láng giềng, để tạo động lực cho chính mình. Ví dụ Qatar chi 200 tỷ USD để tổ chức World Cup 2022 – nhiều hơn tất cả các giải đấu trước đó cộng lại. Manchester City – câu lạc bộ vừa đoạt cú ăn 3 mùa trước, hiện là thương hiệu bóng đá giá trị nhất thế giới, thuộc sở hữu của hoàng gia Abu Dhabi của Các tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE).
Ả Rập Xê Út có tiềm lực mạnh hơn các nước láng giềng rất nhiều. Giá và sản lượng đều tăng trong năm nay, nghĩa là xuất khẩu dầu mỏ của họ có thể vượt qua 166 tỷ USD, tương đương 16% GDP.
Quá trình chuyển đổi năng lượng toàn cầu đang diễn ra, Ả Rập Xê Út xác định tầm nhìn 2030, với mục đích đa dạng hóa nền kinh tế, giảm phụ thuộc dầu mỏ, tăng các lĩnh vực khác như du lịch và khoa học công nghệ. Do đó, chiêu mộ những ngôi sao hàng đầu thế giới, phục vụ mục tiêu dài hạn đó. Mỗi bài đăng trên mạng xã hội của các ngôi sao, có thể giúp hàng triệu người biết đến Ả Rập Xê Út hơn, và hàng ngàn người sẽ tìm sang đi du lịch khám phá.
Hiện nay quỹ đầu tư công (PIF) của Ả Rập Xê Út, có lượng tiền lên đến 700 tỷ USD, được giao một phần nhiệm vụ cải tổ nền kinh tế thông qua thể thao.
Chính phủ Ả Rập Xê Út muốn giải đấu Saudi Pro League phải thu hút vốn đầu tư và người hâm mộ nhiều hơn. Chính phủ đặt mục tiêu tiếp đón 100 triệu du khách quốc tế vào năm 2030, so với 64 triệu vào năm 2021. Các quan chức cũng hy vọng, giải đấu sẽ tăng gấp 4 lần doanh thu vào thời điểm đó, lên 480 triệu USD, nhờ quảng cáo, bán bản quyền truyền hình, tổ chức sự kiện hoặc bán vé. Tất cả mục tiêu này, việc mua những ngôi sao hàng đầu đóng vai trò quan trọng.
Giới chức Ả Rập Xê Út cũng hy vọng, thể thao sẽ lan tỏa tới phần còn lại của nền kinh tế. Không kể du lịch, thì đó là nhà hàng - khách sạn, giao thông vận tải, xây dựng, y tế và giáo dục.
Điều nữa quan trọng, thể thao giúp giảm hình ảnh 1 nơi xuất thân các chiến binh khủng bố, thay vào đó vẽ lên viễn cảnh vùng đất hiền hòa, hiếu khách và yêu chuộng hòa bình. Sự thật, đây là ước mơ của cả khu vực Trung Đông suốt hàng ngàn năm qua.
Riêng du lịch đặc biệt được chú ý. Năm 2019, ngành công nghiệp không khói đóng góp 3% GDP, chính phủ Ả Rập Xê Út đặt mục tiêu tăng lên 10% vào năm 2030.
Thông qua các ngôi sao, được xem là cách cất cánh ngành du lịch hiệu quả nhất. Những con số đã thống kê, sau khi Lionel Messi du lịch Ả Rập Xê Út, rồi đăng hình lên mạng xã hội Instagram với 482 triệu người theo dõi, đã thu hút hàng trăm ngàn người đến quốc gia Trung Đông này tìm hiểu.
Tháng 8/2023, tiền đạo Neymar thông báo sẽ chuyển từ Paris Saint Germain sang Ả Rập Xê Út chơi bóng. Ngoài khoản lương khủng 160 triệu USD/1 năm, anh còn nhận hàng loạt các đặc quyền khác, như có máy bay riêng, biệt thự riêng, thưởng 80.000 euro cho mỗi trận thắng của Al-Hilal, và đặc biệt, mỗi bài quảng cáo về đất nước và con người Ả Rập Xê Út trên mạng xã hội, anh sẽ nhận được 500.000 euro. Bên cạnh đó, 1 lợi ích không thể đong đếm được, là sự xuất hiện của Neymar hay Ronaldo, giúp thu hút các cơ quan truyền thông toàn cầu đưa tin nhiều hơn về Ả Rập Xê Út. Gần như mỗi trận đấu, mỗi bước chân của họ đều được tường thuật.
Sự xuất hiện của người nổi tiếng cũng thúc đẩy cải cách xã hội. Các ngôi sao như Ronaldo hay Neymar, đều mang theo vợ con tới sinh sống. Phần lớn họ chưa kết hôn. Luật pháp Ả Rập Xê Út quy định, chỉ sau khi chính thức kết hôn mới được sống chung. Do đó, mọi thứ phải điều chỉnh để linh động. Những điều khoản khắt khe với phụ nữ đang dần được thay đổi. Ví dụ phụ nữ có thể lái xe vào năm 2018, hay đội tuyển bóng đá nữ đã được thành lập. Tất cả điều này giúp quốc gia Trung Đông hấp dẫn hơn trong mắt nữ du khách quốc tế.
Một thực tế rõ ràng, các ông chủ Ả Rập đã cho thấy tài năng trong việc điều hành doanh nghiệp thể thao. Manchester City phát triển mạnh sau khi rơi vào tay nhà đầu tư UAE. Mùa giải vừa qua họ giành cú ăn 3 lần đầu tiên trong lịch sử, gồm Ngoại hạng Anh, cup FA và châu Âu Champions League. Newcastle United đang gặp khủng hoảng, mấp mé xuống hạng. Sau khi rơi vào tay nhà đầu tư Ả Rập Xê Út, mùa giải đầu tiên đã thoát khỏi khu vực có nguy cơ xuống hạng. Mùa giải thứ 2 đã vươn lên top 4, đủ điều kiện tham dự châu Âu Champions League sau 20 năm. Mọi thứ không chỉ đơn giản là tiền. Các ông chủ Ả Rập đã cho thấy phong cách quản lý và điều hành chuyên nghiệp, cộng với tầm nhìn vừa xa vừa thực tế.
Tại quê nhà, giải Saudi Pro League, trước đây rất nhiều câu lạc bộ thuộc sở hữu nhà nước. Thời gian qua, một số đã được cổ phần hóa. Sự thay đổi diễn ra không nhanh nhưng liên tục.
Để thu hút các ngôi sao về Saudi Pro League, lương phải rất cao. Karim Benzema đã ký hợp đồng 2 năm trị giá 440 triệu USD. Cristiano Ronaldo kiếm được 200 triệu USD mỗi năm. Al-Hilal mùa hè này đưa ra mức giá kỷ lục 300 triệu euro cho Paris Saint Germain để mua Kylian Mbappe, nhưng bị từ chối. Tiền lương khổng lồ như vậy là điều không tưởng đối với cả những câu lạc bộ thành công nhất châu Âu. Tại Ngoại hạng Anh, hơn 1 nửa trong tổng số câu lạc bộ thua lỗ năm 2022. Các giải Ý, Đức và Tây Ban Nha, tình hình còn xấu hơn.
3/ Những vấn đề còn lo ngại
Nhờ nguồn dầu mỏ dồi dào, tiền hiện không phải là vấn đề với các câu lạc bộ Ả Rập Xê Út. Tuy nhiên, họ vẫn có nguy cơ đi vào vết xe đổ của bóng đá Trung Quốc.
Đất nước tỷ dân cố gắng nâng cao tầm cỡ giải Chinese Super League trong hơn 1 thập kỷ qua. Hàng loạt ngôi sao thế giới lần lượt xuất hiện. Tuy nhiên tình hình kinh tế khó khăn, nhất là những tập đoàn đứng sau các câu lạc bộ, cộng với sự quản lý yếu kém và thiếu ủng hộ từ chính phủ, đã khiến mọi thứ phá sản.
Ả Rập Xê Út có thể đã nghiên cứu bài học này, nên họ tiến hành song song, vừa thu hút ngôi sao lớn, vừa tích cực đào tạo bóng đá trẻ.
Lượng khán giả ít ỏi đến sân, cũng có thể là trở ngại đối với bóng đá Ả Rập Xê Út. Năm 2008, Ấn Độ ra mắt giải Ngoại hạng Ấn Độ môn cricket. Năm 2022, quyền chiếu các trận đấu trong 5 năm tới được bán với giá 6 tỷ USD, khiến đây trở thành giải cricket sinh lời nhiều thứ 2 thế giới, chỉ sau giải Mỹ. Tuy nhiên khác ở chỗ, Ấn Độ có 1,4 tỷ dân, và rất nhiều trong số đó hâm mộ cricket. Dân số Ả Rập Xê Út, hiện nay chưa nhiều người hâm mộ bóng đá cuồng nhiệt như vậy.
Khó khăn tiếp theo là các chỉ trích từ bên trong lẫn bên ngoài liên tục được đưa ra. Ví dụ tố cáo Ả Rập Xê Út là quốc gia chuyên quyền, phi dân chủ, không có tự do báo chí - tôn giáo - ngôn luận và bình đẳng giới. Do đó, thể thao chỉ dùng để đánh bóng và che lấp đi những góc tối của xã hội. Thể thao cũng bị tố cáo là hoạt động rửa tiền. Ví dụ hàng loạt tranh cãi đã nổ ra, khi Ả Rập Xê Út đăng cai giải vô địch thế giới các câu lạc bộ năm 2023.
Nhìn lại lịch sử, nhiều chế độ độc tài đã tận dụng thể thao cho mục đích chính trị. Ví dụ phát xít Ý với sự dẫn dắt của Mussolini đã làm với World Cup 1934, hay phát xít Đức với thế vận hội 1936.
Những năm qua, sự chỉ trích của cộng đồng quốc tế hướng tới Ả Rập Xê Út có dấu hiệu gia tăng. Ví dụ liên quan đến đàn áp quyền của phụ nữ và người đồng tính. Vụ sát hại nhà báo Jamal Khashoggi ở Istanbul năm 2018, hay cuộc can thiệp quân sự của Ả Rập Xê Út vào Yemen, tất cả đều bị các tổ chức xã hội cho là bất hợp pháp.
4/ Kết luận
Không ai có thể phủ nhận, bóng đá đang từng bước thay đổi nhiều mặt trong xã hội Ả Rập Xê Út, nhất là về kinh tế và nâng cao quyền của phụ nữ. Tuy nhiên những điều trên sẽ đi xa tới đâu, chỉ có tương lai và chính các nhà lãnh đạo quốc gia Trung Đông này mới trả lời được.
